Bài 9 - "Designer" Punctuation (Cách dùng dấu câu)

[ point evaluation5/5 ]1 people who voted

Đã xem: 4244 | Cật nhập lần cuối: 10/3/2013 10:33:34 AM | RSS

Bài 9 -

Tóm tắt bài giảng

Bài giảng này sẽ giới thiệu cho các bạn một vài loại dấu câu ít được sử dụng hơn, bao gồm dấu nối, dấu ngoặc tròn, dấu ngoặc vuông, dấu nháy và dấu gạch chéo. Tuy rằng những loại dấu câu này không được dùng thường xuyên nhưng một khi đã dùng chúng ta cần phải dùng đúng cách.

Những dấu câu được đề cập trong bài thường không được dùng trong bài viết thông thường nhưng lại được dùng cho những mục đích rất đặc biệt. Nếu người viết hiểu được rõ chức năng của chúng thì có thể liên kết ý rất dễ dàng.

Do hầu hết những quy tắc sử dụng đều mang tính chuyên môn, ít người biết đến nên chúng ta sẽ bắt đầu bài học ngay mà không xem thử các bạn đã hiểu về vấn đề này như thế nào. Phần cuối của bài chúng ta sẽ cùng thảo luận về cách sử dụng số từ trong văn viết.

Dấu nối (-)

Mục đích chính của dấu nối là liên kết các từ lại để hình thành danh từ ghép hoặc tính từ ghép. Dấu nối chỉ ra những từ đi kèm với nhau bởi cùng một mục đích. Danh từ ghép có thể được viết như một từ đơn, hai từ đơn hoặc một từ có dấu nối.

Vì vậy khi nào bạn không rõ thì hãy kiểm tra lại từ điển, bởi ngôn ngữ luôn thay đổi và những từ ghép này cũng vậy. Một danh từ ghép được viết như hai từ đơn có thể biến đổi thành một từ có dấu nối và cuối cùng trở thành một từ đơn. Ví dụ như từ semicolon ban đầu được viết như hai từ riêng rẽ: semi colon. Nhưng đến cuối những năm 1950, từ điển bắt đầu đưa từ này vào danh sách những từ có dấu nối: semi-colon. Và theo từ điển mới đây, nó được đưa vào danh sách những từ đơn: semicolon.

Danh từ ghép liền	Danh từ ghép tách riêng	Danh từ ghép có dấu nối
tablecloth	parking lot	jack-in-the-box
horsefly	couch potato	brother-in-law
textbook	floppy disk	money-maker
catwalk		city-state
bedroom		well-being
		merry-go-round

• Dấu nối được dùng để liên kết hai danh từ có vai trò ngang hàng nhau thành một từ.

Ví dụ
	Shannon is a teacher-poet.
	Pete Rose was a player-coach for the Cincinnati Reds.
	Kevin Costner has joined the ranks of well-known actor-directors.

• Dấu nối được dùng để liên kết những cụm từ ghép gồm nhiều từ.

Ví dụ
	fly-by-night
	stick-in-the-mud
	good-for-nothing
	three-year-old

• Dấu nối được dùng để liên kết hai hay nhiều tính từ có cùng chức năng đứng trước danh từ.

Ví dụ
	The hikers saw a run-down cabin in the clearing.
	Much has been written about the Kennedy-Nixon debates.
	An ill-trained police officer is more of a menace than protector.
	The company employed a high-powered consultant.
	A soft-spoken answer to the angry accusation ended the disagreement.
	His off-the-wall remarks keep our meetings lively and interesting.
	The parties finally agreed after three months of hard-nosed negotiations.
	A French-Canadian bicyclist won the three-week race.

• Những từ có chức năng như tính từ đơn theo sau danh từ thì sẽ không được đặt dấu nối.

Ví dụ
	The cabin the hikers saw in the clearing was run down.
	A police officer who is ill trained is more of a menace than a protector.
	The consultant employed by the company was high powered.
	The parties finally agreed after three months of negotiations that were hard nosed.

• Dấu nối được sử dụng để liên kết những tiền tố như self, half, ex, all, great, post, pro, và vice, hoặc hậu tố như elect với từ.

Ví dụ
	Harry Truman unleashed the all-powerful atomic weapon.
	Abraham Lincoln was a self-made man.
	Keep your half-baked ideas to yourself.
	Simone spotted her ex-husband walking into the grocery store.
	My great-grandfather turns 102 next Wednesday.
	Many remember the post-WWII years with great fondness.
	Conservatives consider the front-runner to be a pro-abortion candidate.
	The secretary-elect picked up all the records from the presiding secretary.

• Dấu nối được sử dụng để tránh việc nhầm lẫn khi viết chính tả hoặc viết quá rắc rối.

Ví dụ
	The coach decided to re-pair the debate partners.
	The neighbors decided to re-cover their old sofa.
	The sculpture had a bell-like shape.

• Dấu nối được dùng để liên kết chữ cái viết hoa với từ.

Ví dụ
	The U-joint went out in our second car.
	The architect worked with nothing more than a T-square.

• Dấu nối được dùng để viết những chữ số có hai từ (từ 21 đến 99).

Ví dụ
	twenty-six
	thirty-three
	sixty-four
	seventy-two
	ninety-nine

• Dấu nối được dùng để liên kết phân số khi được viết như hai từ đơn.

Ví dụ
	three-fifths
	five-sixteenths
	five thirty-seconds

• Dấu nối được dùng để liên kết những con số có chức năng như tính từ với từ.

Ví dụ
	three-yard pass
	eight-inch steel
	two-word sentence
	five-stroke lead

LƯU Ý: Khi một chuỗi những con số có chức năng như tính từ được viết trong cùng một câu thì dấu nối hoặc dấu phẩy sẽ được dùng với tất cả trừ phần cuối cùng.

Ví dụ
	Precut particle board comes in two-, four-, and six-foot squares.
	Andy scored three touchdowns on eight-, fourteen-, and two-yard runs.

• Dấu nối được dùng để liên kết số từ và tính từ.

Ví dụ
	fifty-four-year-old woman
	ten-dollar profit
	two-thousand-acre ranch
	twenty-minute wait

• Dấu nối được dùng để viết thời gian trong ngày.

Ví dụ
	twelve-thirty
	four-o'clock appointment
	six-fifteen A.M.
	one-fifty-five in the morning

• Dấu nối được dùng để liên kết những số chỉ tuổi thọ, điểm số hoặc khoảng thời gian của một sự kiện.

Ví dụ
	Abraham Lincoln (1809–65) served as the sixteenth President, 1861–65.
	The Cowboys beat the Eagles 21-3.

Dấu ngoặc tròn ( ) - parentheses
• Dấu ngoặc tròn được dùng bao quanh những phần giải thích làm ngắt mạch của câu.

Ví dụ
	Thirty-sixth Street (a party street if there ever was one) is a fun place to live.
	Our neighbors threw a huge party on New Year's Eve. (Fortunately, we were invited.)
	Unfortunately, another set of neighbors (they were not invited) called the police to complain about the noise.
	We party-goers (how were we to know?) were completely surprised by the officers.

Các bạn hãy chú ý đến 3 câu cuối. Mỗi phần trong dấu ngoặc tròn đều là một câu hoàn chỉnh. Nếu dấu ngoặc tròn được đặt ở cuối câu, dấu câu sẽ được đặt như bình thường. Mặt khác, nếu dấu ngoặc tròn đặt giữa câu thì sẽ không cần phải viết hoa cũng như đặt dấu chấm. Tuy nhiên nếu dấu ngoặc tròn được đặt ở giữa câu thường yêu cầu phải có dấu chấm hỏi hoặc dấu chấm than thì ta sẽ đặt dấu đó ở trong dấu ngoặc tròn.

• Dấu ngoặc tròn được dùng bao quanh những thông tin đòi hỏi sự chính xác cao.

Ví dụ
	The two sons of Richard Hannika (Scott and William) are sole heirs to his fortune.
	We hereby agree to sell the heirloom for sixty-three dollars ($63.00).

• Dấu ngoặc tròn được dùng bao quanh những chữ cái hoặc con số chỉ sự tách biệt.

Ví dụ
	This lesson includes several little-used, often-misused punctuation marks: (a) hyphens, (b) parentheses, (c) brackets, (d) diagonals, and (e) ellipses.
	Your task consists of three steps: (1) locating information, (2) writing a report, and (3) delivering a presentation about your findings.

Dấu ngoặc vuông [ ] - square brackets
• Dấu ngoặc vuông được dùng bao quanh những phần thông tin ở trong dấu ngoặc tròn.

Ví dụ
	Brandi planned to work as an aeronautic engineer (she completed an internship at National Aeronautics and Space Administration [NASA]) as soon as she completed her doctoral work.

• Dấu ngoặc vuông được dùng bao quanh những từ ở bên trong đoạn trích dẫn.

Ví dụ
	"The next head nurse [Shawna DeWitt] will face the challenge of operating the floor with a reduced staff."

• Dấu ngoặc vuông được dùng quanh từ sic để báo hiệu rằng phần trích dẫn nguyên bản của người viết có lỗi.

Ví dụ
	"Unless we heel [sic] the nation's economic woes, social problems will continue to mount."

Dấu ba chấm (...) - elipses
Các điểm của dấu ba chấm nhìn giống như dấu chấm câu nhưng chúng không thực hiện chức năng kết thúc câu mà để chỉ những phần bị bỏ qua hoặc tạm nghỉ.

• Dấu ba chấm được dùng để chỉ những phần trích dẫn bị bỏ qua, nếu phần đó ở cuối câu thì sau dấu ba chấm sẽ được đặt thêm một dấu chấm.

Ví dụ
	"Four-score and seven years ago . . . equal."
	"We hold these truths to be self-evident . . .."

• Dấu ba chấm được dùng để chỉ những phần tạm nghỉ hoặc ấp úng.

Ví dụ
	And the winner for "Best Actor" is . . . Dustin Hoffman.
	I think that adds up to . . . exactly eighty-three dollars.

Dấu gạch chéo ( / ) - virgule
Cũng giống như dấu nối, dấu gạch chéo được dùng để liên kết các từ hoặc các số. Phần sử dụng dấu nối nhiều nhất là cụm and/or, để chỉ rằng câu đề cập đến một hoặc cả hai từ được liên kết.

Ví dụ
	For breakfast we can make bacon and/or French toast.
	Vinegar and/or egg whites added to plain water will make an excellent hair rinse that leaves hair soft and silky.

• Dấu gạch chéo được dùng để tách các số trong phân số.

Ví dụ
	Normally, it takes us 3 1/2 hours to sort the bulk mail at the end of the week.
	You'll need a 1 5/8-inch wrench for this nut.

• Dấu gạch chéo được dùng để chỉ rõ sự phân chia các hàng trong bài thơ.

Ví dụ
	"Goodnight, goodnight, parting is such sweet sorrow / That I shall say good night 'till it be morrow./
	Sleep dwell upon thine eyes and peace in thy breast! / Would I were sleep and peace so sweet to rest!"

• Dấu gạch chéo được dùng để chỉ rõ từng phần hoặc đoạn phân chia.

Ví dụ
	The cars in the new fleet average over 25 miles/gallon.
	Shares are calculated in this way: net profit/number of shareholders.

Số từ

Có rất ít quy tắc hướng dẫn cách dùng số trong khi viết. Các tác phẩm báo chí thường thích dùng số bởi chúng dễ nhận dạng và dễ đọc. Ở những tác phẩm trang trọng hơn những quy tắc về việc dùng số sẽ được liệt kê dưới đây:

• Sử dụng những số Ả rập (1, 2, 3, 4), không dùng số La Mã ( I, II, III, IV ).

• Nếu số có thể viết thành một hoặc hai từ thì hãy viết bằng chữ nếu không thì giữ nguyên số.

Ví dụ
	8, twenty-six, 124, three hundred, 8,549, five million

• Nếu số ở đầu câu thì phải viết bằng chữ cho dù số đó nhiều hơn hai từ.

Bài tập thực hành:

Các bạn hãy thêm dấu nối vào chỗ cần thiết ở những câu dưới đây.

1.	According to your brain X rays, I see little justification for you to act like a know it all.
2.	Father Tan, now an ex priest, reevaluated his theology and became a pro life activist.
3.	Syheed's well grounded arguments impressed the crowd of forty five.
4.	Ned's time in the four hundred meter freestyle was twenty seven hundredths of a second off the world record time.
5.	Following a two hour business venture involving a lemonade stand, the ten year old boy had made a five dollar and fifty cent profit
Các bạn hãy thêm dấu nối, dấu ngoặc tròn, dấu ngoặc vuông, dấu ba chấm và dấu gạch chéo vào chỗ cần thiết ở những câu dưới đây.
6.	Muhammad Ali few people remember him as Cassius Clay wrote a poem describing himself as someone who could " . . . float like a butterflie sic, sting like a bee."
7.	Year end bonuses will come in the form of dollars and or vacation days for about three fifths 3 5 of our staff.
8.	Before leaving today, please 1 collect the latest sales data 2 add up all the figures and 3 leave them in my left hand drawer.

Bài tập nâng cao

Các bạn hãy đọc những bài quảng cáo và kiểm tra xem dấu nối, dấu ngoặc tròn, dấu ngoặc vuông, dấu ba chấm và dấu gạch chéo đã được dùng đúng hay chưa. Nếu sai bạn hãy sửa lại.

Đáp án

1.	According to your brain X-rays, I see little justification for you to act like a know-it-all.
2.	Father Tan, now an ex-priest, re-evaluated his theology and became a pro-life activist.
3.	Syheed's well-grounded arguments impressed the crowd of forty-five.
4.	Ned's time in the four-hundred-meter freestyle was twenty-seven-hundredths of a second off the world record time.
5.	Following a two-hour business venture involving a lemonade stand, the ten-year-old boy had made a five-dollar and fifty-cent profit.
6.	Muhammad Ali (few people remember him as Cassius Clay) wrote a poem describing himself as someone who could " . . . float like a butterflie [sic], sting like a bee."
7.	Year-end bonuses will come in the form of dollars and/or vacation days for about three-fifths (3/5) of our staff.
8.	Before leaving today, please (1) collect the latest sales data, (2) add up all the figures, and (3) leave them in my left-hand drawer.

Bài 9 - "Designer" Punctuation (Cách dùng dấu câu), bai 9 - "designer" punctuation (cach dung dau cau)